Cemre...

Bugün parlak ve güneşli bir sabaha uyandık.

Ben ipin ucunu kaçırmışım, twitter'da herkesin cemre düşüşü ile ilgili şenlikler düzenlediğini görünce farkettim ki bugün ilk cemre düşmüş.

Küçükken anneannemden duymuştum ilk, cemre düşmesi kavramını.

Bayağı bayağı fiziki birşeyin yukarıdan düştüğünü sanardım o zamanlar, hatta sabaha karşı erken uyanıp düşüşünü görüp seyretmeye çalışmışlığım da vardır. ( yıl 1980, yer Çanakkale Saat Kulesi civarı)

Sonradan bunun soyut bir kavram olduğunu öğrendim ama hala tam olarak emin olabildiğim bir konu da değildir aslına bakarsanız.

Beraberce bakalım mı ne demektir şu Cemre?

Bir kere son dönemin modern kız isimlerinden biridir, Çukurova yöresinde erkeklere de konduğunu duydum. Burada Cemre düşmesi, Cemre denen  güzel kızın ayağının kayıp da düşmesi anlamında kullanılmamaktadır.

Önce tanıma bakalım.

Cemre, İlkbahar başlangıcında yedişer gün arayla önce havada sonra su ve toprakta oluştuğu sanılan sıcaklık artışı. Arapça olan sözcük kor durumunda ateş anlamına gelir. Mina Vadisi'nde Arafat'tan gelen hacıların attıkları taşlarla oluşan yığınlara da "cemre" adı verilir.

Cemrelerin düşmesi eski takvime göre Kasım Günleri’nde olur. I. Cemre, Kasım’ın 105’inde (20 Şubat’ta) havaya, II. Cemre 112’sinde (27 Şubat'ta) suya, III. Cemre, 119’unda (6 Mart'ta) toprağa düşer.

Cemreler, havaların ısınmaya başladığının ve kışın soğuk günlerini arkada bırakmak üzere olduğumuzun müjdecisidir.

Eskiden yıl “Kasım, 180 gün” ve “hızır, 185 gün” olarak ikiye ayrılırdı. Kasım; Kasım ayının sekizinde başlar, 46′sında erbain, (bu konuyu başka bir yazımızda işlemiştik,hatırlarsanız pek de sevimli bir konu değildi) 86′sında da hamsin girer, kışın en soğuk 90 günü böylece geçerdi. Cemrelerin ilkinin, Kasımın 105′inde (19-20 Şubat) “havaya”, ikincisinin Kasımın 112′sinde (26-27 Şubat) “suya”, üçüncüsünün de Kasımın 119′unda (5-6 Mart) “toprağa” düştüğüne inanılırdı. Halk arasında cemrelere “Cemile kadın” da denir.

Ancak aslında durum pek de böyle değil bilimsel açıdan.

Bilim insanı Prof.Dr. Mikdat Kadıoğlu konuyu şu şekilde açıklıyor.

Güneş ışınları atmosferimizi doğrudan ısıtmaz : Yeryüzeyi, güneş ışınlarını yutarak önce kendi ısınır., sonra atmosfer ısıtır. Açık bir günde, atmosferin alt tabakasından geçen güneş enerjisi, yeryüzeyi tarafından yutulur. Dolayısıyla yeryüzeyi ısınır. Yüzeydeki hava ısındıkça, yüksekteki havadan daha az yoğun hale gelir. Isınan hava yükselir ve daha soğuk olan hava çöker. Yükselen hava, genişler ve soğur. Su buharı, bulut damlacıkları şeklinde yoğunlaşarak, hal değişim ısısından dolayı, havanın ısınmasını sağlar. Bu sırada dünya karbondioksit ve su buharı tarafından yutulup tekrar yayınlanan kızılaltı ışınları yayınlar. Gazların yoğunluğu, dünya yüzeyinde daha az olduğundan yutma işleminin büyük bir kısmı, yüzeye yakın katmanlarda gerçekleşir. Dolayısıyla atmosferin alt tabakaları aşağıdan yukarı doğru ısıtılmış olur.

Yine büyükler derdi ki, "Cemre düştükten sonra kar yağmaz. Yağsa da tutmaz." Ancak ben bunun da özellikle son yıllarda artık küresel ısınmanın etkisiyle mi, dünyanın dengesinin bozulmasıyla mı bilmiyorum, pek de geçerli olmadığı kanaatindeyim.

Zira son yıllarda kar Ocak'ta Şubat'ta değil Mart'ta Nisan'da yağıyor ve öyle hemen de yerden kalkmıyor.

Sonuç olarak bu kavramı atalarımızın bin yıllardır tecrübesiyle tespit ettiği bir hava değişimi gerçeği olarak kabul etmemizde sakınca yok. Ancak önce havanın, sonra suyun ardından da toprağın ısınmasının bu maddelerin yoğunlukları nedeniyle çok normal olduğunu ve bunu bir ilkokul çocuğunun deney yaparak da tespit edebileceği gerçeğini unutmamak gerek.

"Yaşasın yaz geliyor ve havalar ısınıyor." konulu motivasyon için kullanılabilecek güzel bir malzeme bence.

Hepimize hayırlı olsun.